Gospodarka Obiegu Zamkniętego
Wzrost gospodarczy wymusza zwiększenie eksploatacji surowców. Zasoby wielu z nich są ograniczone, zatem aby wystarczyło ich jeszcze dla wielu pokoleń, musimy minimalizować ich zużycie poprzez recykling materiałowy. Wdrażając gospodarkę obiegu zamkniętego, (GOZ) stajemy się bardziej samowystarczalni, a dodatkowo generujemy nowe miejsca pracy.
Co to jest GOZ?
Gospodarka obiegu zamkniętego (inaczej gospodarka cyrkularna) to nowy system gospodarczy polegający na minimalizowaniu antropopresji poprzez maksymalizację wykorzystania odpadów jako surowców, przy jednoczesnym obniżeniu emisji i eksploatacji zasobów. Zamiast systemu wydobądź-wytwórz-zużyj-wyrzuć (gospodarka liniowa) GOZ przedstawia się następująco: wydobądź-wytwórz-zużyj-przerób-wytwórz-zużyj-itd. Taki regeneracyjny system gospodarczy jest konieczny w celu odejścia od obecnych metod unieszkodliwiania odpadów komunalnych i przemysłowych, ale nie tylko, ponieważ to także sposób na ochronę klimatu.
W którym miejscu znajduje się początek drogi do GOZ?
Tradycyjne projektowanie (podobnie jak tradycyjna konsumpcja) uwzględnia wyłącznie potrzeby odbiorcy końcowego. A projektowanie w duchu GOZ? Projektowanie, które eliminuje generowanie odpadów i emisji. Produkt musi nadawać się do ponownego wykorzystania po przetworzeniu. Trwałość wykorzystanych komponentów produktu musi zapewniać cykliczność ich wykorzystania.
Gospodarka cyrkularna to taka, w której zasoby ciągle krążą w obiegu zamkniętym. W obiegu zamkniętym, koniec życia produktu jest początkiem życia nowego produktu lub usługi. Wszystkie materiały zostają spożytkowane, ich wartość dodana jest zmaksymalizowana. Całkowicie wyeliminowany jest odpad. Wyeliminowana jest także potrzeba eksploatacji nowych surowców. W GOZ nie ma odpadów – są tylko surowce. Świat jest dziś cyrkularny tylko w 8,6%.
Rys.1. Wyrzucona puszka powinna trafić do recyklingu
Tekst alternatywny: Na zdjęciu widać leżącą na chodniku puszkę po napoju z dużym napisem: „Oddaj mnie do recyklingu”
Kluczowe obszary GOZ:
- Produktywność wykorzystania surowców;
- Regulacje prawne wspierające transformację w kierunku GOZ;
- Wykorzystywanie bazy zasobów naturalnych;
- Wpływ GOZ na jakość życia ludzi.
Czym kieruje się konsument przy wyborze nowego urządzenia: ceną czy jakością? Aż 56% badanych respondentów wskazywało, że podstawą ich wyborów jest cena. Jedynie 23% badanych kieruje się w swoich decyzjach zakupowych czynnikami związanymi z kryteriami etycznymi, środowiskowymi czy społecznymi.
Polacy w zdecydowanej większości (około trzy czwarte ogółu) deklarują, że nie wyrzucają rzeczy i urządzeń, jeśli są sprawne. Podkreślają, że kupują rzeczy, które są im naprawdę potrzebne i oszczędzają surowce. Tymczasem, jak pokazuje praktyka, zakup telefonu, komputera i ubrań często podyktowany jest jedynie zachcianką lub modą.
W GOZ wyróżniono pięć sektorów priorytetowych, które przyspieszą przejście na GOZ w całym łańcuchu wartości:
- tworzywa sztuczne,
- odpady spożywcze,
- surowce krytyczne,
- odpady z budowy i rozbiórki,
- biomasa i bioprodukty.
System kaucyjny – jak to działa?
Ważne aby butelka nie stała się stłuczką – np. podczas wyrzucania jej do pojemnika na szkło. Butelki szklane (i plastikowe) są oddawane w sklepach. Butelek nie trzeba zwracać w tym samym sklepie, w którym dokonało się zakupu oraz nie jest konieczne okazanie paragonu. To ułatwia zwroty, a w konsekwencji wpływa na wysoką efektywność systemu. Kiedy butelka nadająca się do ponownego napełnienia zostaje zwrócona do supermarketu, oznacza to początek jej ponownego użycia. Najpierw taka butelka zostaje przewieziona do sortowni, gdzie jest umieszczana wraz z innymi butelkami o tym samym kształcie. Następnie trafia do producenta, który używa tego konkretnego typu butelek. Tam jest czyszczona, napełniana i dostarczana z powrotem na półkę sklepową w celu ponownego zakupu. Butelka szklana może być napełniana nawet 50x. Plastikowa – aż 25x.
Plastik? Jest wszędzie.
Tylko 1 tona tworzywa sztucznego poddanego recyklingowi daje 2300 kg CO2 ograniczenia emisji. Czyli tyle ile wyemitował samochód osobowy który przejechał ponad 19 tys. km! Około 5% światowego zużycia ropy jest zużywane na produkcję tworzyw sztucznych. Wytworzenie 1kg tworzywa PET to 3,44 kg CO2 Wytworzenie 1kg szkła (z surowców kopalnych) to 1,10 kg CO2 Wytworzenie 1kg szkła (ze stłuczki) to 0,71 kg CO2.
Skąd tyle bioodpadów?
W Polsce marnujemy 5 mln ton żywności rocznie. Minimalizując wyrzucanie żywności, nie tylko stwarzamy szansę na nowe możliwości jej wykorzystania, ale także wpływamy na ograniczenie zmian klimatu. Jak to się dzieje? Kupując mniej żywności, nie wymuszamy niepotrzebnych transportów, a wyrzucona żywność nie wyemituje metanu i CO2 na składowisku odpadów. Potrzebne tu są rozwiązania systemowe, umożliwiające dzielenie się nadmiarową, niepotrzebną żywnością nie tylko przez osoby indywidualne, ale także przez organizacje, a przede wszystkim handel.
Wnioski
- GOZ jest jednym z głównych kierunków strategicznego myślenia o rozwoju gospodarki Unii Europejskiej.
- GOZ jest kluczowym elementem walki ze zmianami klimatu.
- Dzięki ograniczeniu wydobycia i przetwarzania surowców kopalnych, zostanie ograniczona emisja gazów cieplarnianych.
- GOZ jest konieczna w celu zachowania możliwości życia przyszłych pokoleń.
- Niewłaściwe zachowania ludzi (nadmierna konsumpcja) doprowadzi do zniszczenia planety.
Tomasz Ciesielczuk
