Szkoła jako miejsce gospodarowania odpadami
Czy szkoła to miejsce dobre na gospodarowanie odpadami? Jak każde miejsce publiczne – tak! Nawyki które zostaną wykształcone w czasie edukacji szkolnej pozwolą nie tylko na właściwe postępowanie w przyszłości, ale także – w trakcie dalszego zdobywania wiedzy na zrozumienie dlaczego tak należy postępować oraz co dzieje się ze zgromadzonymi selektywnie odpadami.
Ale jak to zrobić? Przede wszystkim, podstawą są jasno określone zasady gospodarowania odpadami dostosowane do wieku odbiorcy. Zatem osobna, napisana w przystępny sposób instrukcja jest konieczna dla dzieci klas 1-3, osobna dla klas 4-8. Instrukcja taka powinna być przekazana najmłodszym uczniom (np. w postaci obrazkowo-tekstowej) w formie kolorowej kartki wklejonej na okładkę zeszytu. Starsi uczniowie skorzystają z tablic umieszczonych nad koszami lub w specjalnej gablocie przeznaczonej na edukację ekologiczną. Mając na uwadze szeroką dostępność telefonów komórkowych, można dodatkowo stworzyć aplikację szkolną (może to zrobić szkolne koło informatyków-programistów), która będzie zawierać nie tylko zasady postępowania z odpadami, ale także podpowiadać gdzie co wyrzucić i pokazywać cel selektywnej zbiórki odpadów. Jednak aplikacja nie może być jedynym narzędziem. Podstawą muszą być lekcje poświęcone gospodarowaniu odpadami, organizowane pozalekcyjne akcje, warsztaty oraz instrukcje czy plakaty w formie drukowanej.
Drugim niezwykle ważnym elementem jest dostępność koszy na odpady umożliwiających właściwą segregację. W rzeczywistości powinny być to estetyczne, trwałe, łatwe do obsługi kosze wyraźnie oznaczone kolorystycznie. Powinny znaleźć się tam pojemniki na papier, szkło, plastik/metal, odpady biodegradowalne oraz zmieszane (tzw. pozostałość po segregacji). Zasadą jest umieszczenie koszy już przed szkołą, tak by uczniowie wychodzący ze szkoły mogli wyrzucić butelki po napojach, papier w który było opakowane drugie śniadanie, czy skórkę od banana. Zasadnicza liczba koszy powinna zależeć od wielkości szkoły (m.in. długości korytarzy, tak aby droga do kosza nie przekraczała 25-30 metrów.
Fot. 1 Zintegrowany kosz na odpady. Brak pojemnika na odpady zmieszane.
Na zdjęciu widać zintegrowany kosz na odpady z kolorowymi naklejkami ułatwiającymi właściwą segregację.
Kosze dodatkowe/specjalne, to sposób na podwyższenie stopnia wysegregowania odpadów. Są to przede wszystkim kosze na zużyte baterie/akumulatory. Wystarczy jeden taki pojemnik na każdym piętrze i dodatkowo w miejscu charakterystycznym – np. obok pokoju nauczycielskiego.
Pojemniki dodatkowe to także kosze na odpady zmieszane umieszczone w toaletach. Zapobiegnie to wyrzucanie wielu typów odpadów do kanalizacji. W toaletach żeńskich kosze mogą znajdować się także w każdej kabinie.
Koszem specjalnym jest także tzw. „serce na nakrętki”. To kosz wykonany z pleksi lub gęstej siatki do selektywnej zbiórki nakrętek z butelek plastikowych. Pojemnik taki może zostać mieszczony nawet przed szkołą, ale jeśli to możliwe (dostępność miejsca), warto byłoby umieścić go w szkole. Zebrane zakrętki są przekazywane w ramach akcji charytatywnych, co w dodatkowy sposób kształtuje świadomość młodych ludzi. Zakrętki robione są z polietylenu. Zebrane selektywnie są czyste i niezwykle łatwe do recyklingu materiałowego. Ważne jest takie dobranie wielkości tego pojemnika, aby nawet młodsze dzieci mogły wrzucać do niego przyniesione nakrętki.
Trzeci element – edukacja. Nie może to być nudna pogadanka co gdzie wrzucać, a raczej. forma gry zespołowej – w szczególności w młodszych klasach. Osobiste zaangażowanie pozostanie w pamięci dzieci znacznie dłużej i zaprocentuje w przyszłości właściwymi postawami w obszarze gospodarowania odpadami. Inną formą edukacji może być konkurs z nagrodami. Może dotyczyć on powtórnego wykorzystania odpadów, sposobów na minimalizację ilości generowanych odpadów. Starsze klasy mogą spróbować swoich sił w stworzeniu praktycznych rzeczy wykonanych z odpadów – karmników dla ptaków, wieszaków, lamp, zabawek edukacyjnych, a nawet ubrań. Ważna jest także postawa grona nauczycielskiego – poprzez właściwą segregację powinni dawać przykład uczniom.
W ramach edukacji mogą być także zapraszane osoby które na co dzień zajmują się gospodarką odpadami – np. pracownicy urzędu gminy lub lokalnego zakładu gospodarki odpadami, aby opowiedzieli i pokazali co dzieje się z odpadami po tym jak spod szkoły zabierze je śmieciarka.
Czwarty element – szkolny kompostownik. Jeśli szkoła posiada miejsce, można pokusić się o budowę kompostownika. Jest to nie tylko miejsce gdzie będą deponowane odpady bio – w tym trawa z koszenia przyszkolnych trawników, chwasty z pielęgnacji rabat, ale także miejsce służące edukacji nie tylko w zakresie gospodarki odpadami, ale także biologii i chemii. Uczniowie mogą robić także pomiary wielkości fizyko-chemicznych – (np. temperatury) w różnych częściach kompostownika oraz wykonać ciekawe eksperymenty i oznaczenia na prawdziwym materiale na lekcjach chemii lub biologii.
Tomasz Ciesielczuk
